कालीगण्डकीमा अवैध दोहन तीव्र, स्थानीय बस्ती उच्च जोखिममा

बर्खायाममा नदीजन्य पदार्थ उत्खनन गर्न कानुनले स्पष्ट निषेध गरे पनि बागलुङ र पर्वत हुँदै बग्ने पवित्र कालीगण्डकी नदीमा अवैध दोहन तीव्र रूपमा भइरहेको छ।

असारदेखि भदौ १५ गतेसम्म ढुंगा, गिटी र बालुवा निकासीमा रोक लगाइए पनि रातको समयमा चोरी उत्खनन र ढुवानी बढेको छ। शनिबार राति मात्रै बागलुङको सहस्रधारास्थित भाटेखोला बगरमा स्काभेटर प्रयोग गरी बालुवा निकालिँदै गरेको र पाँचवटा टिपरमार्फत ढुवानी भइरहेको स्थानीयले देखेका छन्।

कालीगण्डकी बचाउ अभियानका संयोजक आरके अदिप्त गिरीका अनुसार बागलुङ नगरपालिका–१० का दब्ल्याङ, भाटेखोला, वडा नम्बर १३ को कालाखोला बगरसहित दर्जनौँ स्थानमा अवैध उत्खनन जारी छ। यसले पवित्र मानिने शालिग्राम शिला मात्र होइन, नदीको प्राकृतिक बहावसमेत परिवर्तन भई माझी बस्ती, मालढुंगा र कालाखोला आसपासका घरहरू बाढीको उच्च जोखिममा परेको चेतावनी उनले दिए।

गिरीले स्थानीय तह, प्रहरी प्रशासन र जिल्ला समन्वय समितिमाथि बेवास्ता गरेको आरोप लगाए। उनका अनुसार, सम्बन्धित निकायले एक–अर्कालाई दोषारोप गर्दै पन्छिने र प्रहरीको मिलेमतोबिना दोहन सम्भव नहुने स्थिति छ। “मालढुंगामा प्रहरी चौकी नजिकै दोहन भइरहेको छ,” उनले भने, “कालीगण्डकी सभ्यता जोगाउन सबै पक्षले दबाब दिनुपर्छ।”

यसैबीच, जिल्ला प्रहरी कार्यालय बागलुङका प्रहरी उपरीक्षक तिलक भारतीले दोहन रोक्न प्रहरी परिचालन भए पनि पूर्ण नियन्त्रण गर्न नसकेको स्वीकार गरे। उनका अनुसार, स्थानीय तहले ठेक्का दिन नसक्दा राजस्व गुम्ने डरले दोहन रोक्न कठिनाइ भएको छ। भारतीले अब दोहन भइरहेका स्थानमा सादा पोसाकका प्रहरी पठाउने नयाँ रणनीति तयार गरिएको जानकारी दिए।

यसरी कानुनी व्यवस्था र पवित्र नदीको संरक्षण दुवैलाई चुनौती दिने गरी भइरहेको अवैध दोहन रोक्न तुरुन्त ठोस र प्रभावकारी कदमको आवश्यकता देखिएको छ।